Lonely? Let’s unite! News! | April 2022
3 May 2022

Het project euPrevent PROFILE (Preventie van eenzaamheid bij ouderen in de Euregio) is nu actief aan de slag met verschillende projecten.

Wat is eenzaamheid precies? Wat zijn de risicofactoren/correlaties ervan? Hoe kunnen we eenzaamheid aanpakken? Dit zijn enkele vragen die veel onderzoekers hebben proberen te beantwoorden. Een van de eerste actiepunten van euPrevent PROFILE was dan ook een overzicht te maken van de verschillende onderzoeken over dit onderwerp om zo een goed zicht te krijgen op de problematiek van eenzaamheid.

In deze nieuwsbrief vertellen we er graag meer over. Daarnaast vind je in deze uitgave ook een update over onze andere te leveren prestaties zoals het theaterstuk, de burgertop en het overzicht van beste praktijken.

Wil je graag nog meer weten over het euPrevent PROFILE project? Bekijk dan onze website.

Het conceptuele kader

Eenzaamheid als gevolg

Omdat eenzaamheid een subjectief gegeven is, is het moeilijk te bepalen hoe en wanneer eenzaamheid een probleem wordt. Het is belangrijk om te beoordelen: (1) hoe ernstig (d.w.z., hoe schrijnend is de eenzaamheid); (2) hoe doordringend (d.w.z., voelt de persoon zich eenzaam in bijna alle contexten); (3) hoe chronisch (d.w.z., hoe aanhoudend is de eenzaamheid in de tijd) (Lim et al., 2020).

Wat zijn de mogelijke interventies?

Interventies tegen eenzaamheid kunnen zich voordoen op vier niveaus: op individueel niveau, op relationeel niveau, op het niveau van de gemeenschap en op maatschappelijk niveau. Uiteraard bestaan er interacties tussen de niveaus en kan elke interventie binnen elk niveau worden onderzocht (Lim et al., 2020).

Individueel niveau

Een meta-analyse identificeert twee strategieën die specifiek zijn voor eenzaamheid (Masi et al., 2011):

• Het verbeteren van sociale vaardigheden (bijv. het verbeteren van gespreksvaardigheden);
• Het aanpakken van een onaangepaste sociale cognitie door middel van cognitieve gedragstherapie (Masi et al., 2011; Ong et al., 2016). Deze laatste strategie lijkt een grotere effectgrootte te hebben (Masi et al., 2011).

Relaties en gemeenschapsniveau

Een belangrijk element is het leggen van contacten tussen mensen. Natuurlijk zijn niet alle contacten positief. Enkele aanbevelingen voor instanties die mensen bij elkaar willen brengen zijn de volgende (Yates, 2015): (1) gelijkheid: het is belangrijk dat niemand zich superieur of inferieur voelt aan anderen; (2) gemeenschappelijkheid: deel uitmaken van een gemeenschappelijk project; (3) inclusiviteit: toegankelijk zijn voor meerdere groepen (niet als exclusief worden gezien, maar aantrekkelijk zijn voor meerdere segmenten van een bevolking).

Maatschappelijk niveau

Tot slot, onder de interventies om eenzaamheid op maatschappelijk niveau te verminderen, kunnen we educatieve publieke bewustmakingscampagnes aanhalen om het bewustzijn van eenzaamheid te verhogen en positief sociaal gedrag te promoten (Lim et al., 2020).

Op een globale manier zijn vele interventies om eenzaamheid onder ouderen te verminderen ontwikkeld, maar we kunnen geen gestandaardiseerde aanpak ontwikkelen die geschikt is voor iedereen. Interventies moeten geïndividualiseerd worden of aangepast aan specifieke groepen (afhankelijk van de context, de populatie, de mate van eenzaamheid…) (Fakoya et al., 2020). Het falen van de huidige benaderingen ligt dus niet in de interventies op zich, maar in het gebrek aan integratie en het afstemmen van bepaalde interventies op “de juiste persoon, op het juiste moment” (Akhter-khan & Au, 2020).

Enquête naar beste praktijken

In het kader van het project zijn wij op zoek naar acties die eenzaamheid van ouderen helpen voorkomen en/of bestrijden.

Waarom willen we dit doen? Wij gaan een instrument creëren dat een overzicht geeft van bestaande acties die eenzaamheid bij ouderen aanpakken. Hierdoor willen we uitwisseling tussen verschillende organisaties aanmoedigen, goede praktijken bevorderen en de ontwikkeling ervan stimuleren.

Hoe doen we dit? Er is een vragenlijst opgesteld om deze acties te verzamelen. Je kan de vragenlijst tot eind mei hier (NL) en hier (BE) terugvinden.

Indien u vragen heeft, aarzel dan niet om contact met ons op te nemen op het volgende adres: laura.nothelier@mc.be

Enquête: Training over eenzaamheid voor professionals

Er is een enquête gedeeld om te weten wat professionals verwachten/nodig hebben rondom een training over eenzaamheid. In totaal zijn 199 antwoorden verzameld (137 uit België, 46 uit Duitsland en 23 Nederland).

De resultaten laten zien dat mensen over het algemeen graag concrete, praktische tips willen krijgen tijdens een training. Ervaringsverhalen zijn ook welkom.

Meer specifiek zijn de drie belangrijkste thema’s die mensen in een training over eenzaamheid willen leren:

1. Hoe eenzaamheid aan te pakken/te voorkomen (wat te doen en wat niet te doen)
2. Wat zijn de verschillende soorten eenzaamheid?
3. Wat zijn de oorzaken en risicofactoren van eenzaamheid?

De drie belangrijkste uitdagingen in de praktijk rond eenzaamheid zijn:

1. Weten naar wie ik iemand die last heeft van eenzaamheid kan doorverwijzen
2. Weten hoe ik het onderwerp eenzaamheid met iemand kan bespreken of hoe te benaderen
3. 3. De juiste gelegenheid en tijd te vinden om over eenzaamheid te praten met mensen die er last van hebben.

Wat de vorm van de training betreft, is een 4 uur durende face-to-face training het meest gewaardeerde format.

De resultaten van deze enquête worden meegenomen in de ontwikkeling van de training.

Theaterstuk

Theater als middel om te praten over eenzaamheid

Eenzaamheid is iets waar zowel jong als oud mee te maken krijgt. Om erachter te komen wat het voor iemand betekent, is het gesprek erover de eerste stap. Maar praten over eenzaamheid is niet gemakkelijk. Het euPrevent PROFILE project wil via het theaterpakket ‘Sterrelicht’ iedereen de kans geven om via een laagdrempelig theateraanbod het thema bespreekbaar te maken.

‘Sterrelicht’ is een theaterpakket dat gemaakt is door Vlaams regisseur Luc Stevens. Het is de verkorte versie van zijn theaterstuk ‘Sterrelicht en Appeltaart’.

Wat was voor jou de aanleiding voor het maken van het oorspronkelijke theaterstuk ‘Sterrelicht en Appeltaart’?

Luc Stevens: Tijdens corona zag ik veel mensen in mijn omgeving die het moeilijk hadden met het gebrek aan contact. Mijn moeder woonde alleen en ze miste de warmte van onze familie.  Mijn broer is directeur van een woonzorgcentrum. Hij zag de eenzaamheid ook alleen maar toenemen. Na een vreemde droom, waarin ik mezelf zag vliegen boven huizen met openstaande daken en veel eenzame mensen achter de muren, ben ik beginnen te schrijven. Ik wou een theaterstuk maken over warme buurten waarin mensen elkaar terug kunnen ontmoeten en zich met elkaar verbinden.

Waarover gaat het verhaal precies?

Luc Stevens: We volgen het leven van een aantal figuren die verbonden zijn met het woonzorgcentrum (ook wel verzorgingshuis genoemd): een verpleger, een bewoner, een vaste bezoeker en een vrijwilliger. Ieder met zijn eigen karakter, levensloop en problemen. Ook zien we mensen uit de buurt die zich eenzaam voelen. Ieder op een eigen manier achter de vier muren! Een onvoorziene wending zet het woonzorgcentrum op zijn kop, maar de droom van één van de hoofdrolspelers zorgt wel voor een verbindende kracht waardoor mensen niet opgeven, elkaar tegemoet komen en versterken. ‘Sterrelicht’ is een positief verhaal, waarbij ware verbinding tot stand gebracht wordt. Het is een ontroerend verhaal vol humor, dat tegelijk hoopvol en gezellig is. Het gaat over jong en oud die elkaar ontmoeten in warme buurten.

Welke boodschap wil je meegeven?

Luc Stevens: Een boodschap van verbinding. Ik wil vooral alle mensen van jong tot oud beroeren zodat ze even stilstaan bij de problematiek van eenzaamheid. Hopelijk worden ze gestimuleerd om in hun buurt eens naar links of rechts te kijken. En wie weet gaan ze dan over tot actie hoe klein dit ook mag zijn voor zichzelf maar groot voor de ander.

Het de bedoeling dat organisaties zelf het theaterstuk ‘Sterrelicht’ kunnen spelen. Is dat wel haalbaar?

Luc Stevens: ‘Sterrelicht’ is zo uitgewerkt dat organisaties naast het script en een begeleidend filmpje ook een draaiboek krijgen waarin is uitgeschreven wat er nodig is om het theaterstuk zelf te spelen en hoe men dat best doet. Je hebt niet meer dan 5 acteurs nodig om het op te voeren. Een podium is niet vereist. ‘Sterrelicht’ kan gespeeld worden door lokale toneelgezelschappen, maar we denken bijvoorbeeld ook aan een woonzorgcentrum, een buurtcentrum, een lokale vereniging voor senioren, etc. Kortom, iedereen die het graag wil, kan ermee aan de slag gaan en het theaterstuk opvoeren.

De CitizenSummit of Burger Top: Intergenerationele dialogen tussen jong en oud

De pandemie heeft duidelijk gemaakt dat we afhankelijk zijn van elkaar, onze sociale omgeving en onze gemeenten. Veel mensen – vooral ouderen en jongeren – hadden te maken met toegenomen eenzaamheid en isolement. Tijdens de crisis was de solidariteit tussen generaties op alle niveaus, in gezinnen, gemeenschappen en buurten echter van groot belang. Jongere en oudere mensen kwamen samen om elkaar in de buurten en wijken te ondersteunen – nieuwe relaties, vertrouwen en respect op te bouwen en de dialoog tussen alle leeftijden te versterken.

In de zomer van 2022 willen we kleine regionale dialogen organiseren tussen oudere en jongere deelnemers. Tijdens deze Burger Top bespreken we hoe we in de toekomst voorbereid kunnen zijn op het aanpakken van eenzaamheid en isolatie in een leeftijdsvriendelijke omgeving voor alle generaties.

Samen zetten we ons in voor het opzetten en uitbreiden van netwerken in de solidariteit tussen generaties in onze regio’s. Ook benadrukken we de rol van actief burgerschap en het bevorderen van de uitwisseling van kennis en middelen in de EMR-regio’s (Euregio Maas-Rijn).

Sharing is caring: goede praktijkvoorbeelden om eenzaamheid bij ouderen tegen te gaan

Huisbezoeken om eenzaamheid tegen te gaan.

Sinds enkele jaren bieden heel wat lokale Rode Kruis-afdelingen, waaronder Verviers en Luik, een vrijwilligersdienst aan om eenzaamheid bij ouderen tegen te gaan. Dat wil zeggen dat wanneer iemand zich eenzaam en geïsoleerd voelt, hij of zij een beroep kan doen op deze dienst die vervolgens een zogenaamde Tandem opzet. De tandem, bestaande uit de begunstigde en een vrijwilliger, komt regelmatig samen om een praatje te maken, een kopje koffie te drinken of een wandeling te maken. Deze bezoeken stellen de oudere in staat om contact te houden met de buitenwereld, om op andere gedachten te komen en om verschillende onderwerpen te bespreken… Voor sommigen helpen deze bijeenkomsten om zelfvertrouwen te herwinnen om naar buiten te gaan en zelf gezelschap te vinden.

Heeft u interesse in dit project? Meer informatie vindt u hier of hier

Het project “De Klapbus” van de stad Halen en het lokaal dienstencentrum De Klapstoel

De Klapstoel faciliteert sociale ontmoetingen in de verschillende deelgemeenten en wijken van de stad.

Een bus met tafels, stoelen en koffie aan boord maakt de tongen los. Mensen kletsen en buren horen wat er aan de hand is. Het effect is dat men elkaar spontaan hulp biedt. Maar het is meer dan dat. Ook mensen die willen deelnemen aan activiteiten in ons dienstencentrum, maar zich moeilijk kunnen verplaatsen, maken gebruik van ‘De Klapbus’.

Naast dit sociale aspect heeft de bus ook een servicefunctie. Het is als het ware een mobiele en toegankelijke balie. Een ochtend waarop de Klapbus bezoek krijgt van 10 tot 15 personen is geen uitzondering. Een succes dus!

Bent u geïnteresseerd in dit project? Meer informatie vindt u hier

De Coalitie Samen tegen eenzaamheid Zuid-Limburg

Startte met het ondertekenen van een convenant door 9 Zuid-Limburgse gemeenten. Zij tekenden in december 2020 voor een regionale aanpak tégen eenzaamheid tijdens een ludieke estafette door Zuid-Limburg: Beekdaelen, Heerlen, Valkenburg aan de Geul, Landgraaf, Kerkrade, Gulpen-Wittem, Beek, Sittard-Geleen en Stein. Ook de Provincie Limburg en KBO Limburg doen mee bij deze regionale aanpak. Zie ook:

Inmiddels versterken ook de gemeenten Eijsden-Margraten, Voerendaal, Vaals en Maastricht de Coalitie.

Van lokale aanpak naar regionale samenwerking Alle Zuid-Limburgse gemeenten hebben een eigen een lokale aanpak ontwikkeld. Het delen van ervaring en kennis over wat werkt, draagt bij aan regionale samenhang.

Het doel van de coalitie is het op gang brengen van een brede Zuid-Limburgse beweging tégen eenzaamheid.

Dat doet de Coalitie door regionale samenwerking op 2 punten:

1. Deskundigheidsbevordering -> via bijvoorbeeld masterclasses en regelmatige afstemming.
2. Brede regionale campagne -> in december 2021 voerde de Coalitie een gezamenlijke campagne op de bussen die in heel Zuid Limburg rijden om aandacht te vragen voor eenzaamheid. Overal dezelfde boodschap…..

Op deze manier is de Zuid-Limburgse Coalitie Samen tegen eenzaamheid onderdeel van een krachtige beweging van gemotiveerde mensen en organisaties, die in Zuid-Limburg samen het verschil maken.

KulTour-Begleitungsdienst

De begeleidingsdienst KulTour heeft als doel eenzame senioren toegang te geven tot het culturele en maatschappelijke leven.

Deze service kan zowel bestaan uit individuele begeleiding: (1:1 begeleiding bij evenementen) als groepsbegeleiding, bijvoorbeeld een groepsexcursie of gezamenlijk bezoek aan een evenement of culturele bestemming. Deelnemers worden tijdens het evenement/uitje veilig van huis naar hun bestemming en terug naar huis begeleid. Ze kunnen rekenen op zorgzame en liefdevolle spirituele steun.

Meer informatie vindt u hier